Upcycling jest trendy! Jak poprzez proste wybory możemy zmieniać świat?

Pojęcie upcyclingu towarzyszy nam już od ponad 22 lat. Po raz pierwszy pojęcie to zostało wprowadzone przez Riemanna Verlaga w publikacji Upcycling w 1999 roku. Później zostało rozpowszechnione przez Williama McDonough i Michaela Braungart w książce Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things. Jest to forma przetwarzania tych rzeczy, które w obecnym stanie nie są nam potrzebne. W rezultacie poprzez zmianę formy i zastosowania dajemy starym produktom zupełnie nowe życie.

Upcycling czy recykling?

Recykling to proces mający na celu ograniczenie zużycia surowców naturalnych. Rozumie się przez to metodę odzysku, w ramach której odpady są przetwarzane na produkty, materiały lub substancje, a następnie ponownie wykorzystywane w pierwotnym lub innym celu[1].

Z kolei upcykling to takie przetwarzanie materiału, które pozwala otrzymać coś o większej wartości, niż  rzecz przetworzona[2].

Nawiązanie do upcyclingu pojawiło się również w naszym raporcie „Wiedza Polaków o recyklingu odzieży”. W pytaniu, w którym respondenci zostali poproszeni o wyjaśnienie czym dla nich jest recykling odzieży, aż 57% wskazało, że jest to właśnie „tworzenie nowych produktów z materiałów pochodzących ze starych ubrań”, a 31% że „naprawianie zepsutej odzieży” (ankietowani mieli możliwość wyboru kilku odpowiedzi).

Warto dodać, że upcycling jest coraz bardziej widoczny w branży modowej, gdzie artyści i projektanci chętnie pokazują swoje nowe kolekcje stworzone z przerobionych rzeczy. Na całym świecie można ponownie wykorzystać ponad 60% ubrań i z radością obserwujemy, jak coraz więcej osób korzysta z tej możliwości. Według statystyk przedstawionych w raporcie amerykańskiej Agencji Ochrony Środowiska (EPA) w 2013 r. odzyskano tylko 15% spośród ponad 15 milionów ton odpadów tekstylnych[1]!

W tym artykule skupimy się na tym, w jaki sposób można wykorzystać założenia upcyclingu w modzie i dlaczego te działania są tak istotne.

Polscy twórcy działający w idei upcyklingu

Na naszym rodzimym rynku możemy znaleźć wiele osób, które starają się wpływać na przyzwyczajenia Polaków. Ich styl życia oraz etyczne, ekologiczne wybory stanowią inspirację i dobry przykład do działania. Działają oni na szeroką skalę – ich firmy zajmują się tworzeniem produktów z upcyclingu, by jak najlepiej wpisywać się w ideę zero waste i nieść pożytek dla środowiska.

 

Jedną z takich osób jest projektant Jackob Buczyński. Swoją przygodę z upcyclingiem i projektowaniem zaczął od projektowania kurtki na konkurs na najlepszą stylizację festiwalową na Open’erze. Później postanowił dalej zainwestować w swoje marzenia i w efekcie powstało dziesięć nowych unikalnych i niepowtarzalnych kurtek. Obecnie w kreacje Jackoba ubierają się setki osób i gwiazdy – jego produkty to niezwykle oryginalne rzeczy, które niewątpliwie przykuwają spojrzenia.

Równie ciekawą postacią, uzupełniającą to upcyclingowe trio jest Anka Safian. Przygoda z zero-waste’owym stylem życia zaczęła się u niej już od dziecka – a pasję do przerabiania, szycia i majsterkowania zaszczepili w niej rodzice. Anka zasłynęła z szycia pięknych opasek z krawatów. Potrzebne materiały pozyskuje z wielu źródeł – między innymi od znajomych, klientek, a także ze zbiórek. Zakupuje je również w second-handach lub poprzez platformy internetowe.

 

“Nigdy nie interesowała mnie masowa produkcja ubrań” – tak podsumowuje swoją działalność projektantka Bryzka. Anetę Bryzek już od liceum interesowało przerabianie ubrań kupionych w second-handach. Obecnie sama projektuje i szyje wszelakiego rodzaju akcesoria. Są to między innymi przepiękne nerki czy torby. Każdy z przedmiotów cechuje niepowtarzalny charakter, dzięki któremu idealnie uzupełniają garderoby swoich właścicieli.

 

Pozyskiwanie materiałów do tworzenia

Przedstawione wcześniej osoby te łączy wiele – mimo tak różnorodnej działalności. Chcą nagłaśniać problem konsumpcjonizmu i zachęcać innych do włączenia się w akcje, dzięki którym planeta i nasi potomkowie nam podziękują. Poprzez ich styl życia coraz więcej osób ma szansę zmienić swoje przyzwyczajenia i dać swoim ubraniom drugie życie w różnych formach.

Materiały potrzebne do tego procesu twórczego projektanci pozyskują z różnych źródeł.  Jednym z nich są second-handy oraz platformy, gdzie użytkownicy mogą sprzedawać niepotrzebne im ubrania. Miejsca te stanowią dobrą bazę, za pomocą której można skompletować niepowtarzalne stroje i uzyskać oryginalne materiały. W procesie poszukiwań nie trzeba jednak tak bardzo się oddalać – równie dobrze można zaglądnąć do szaf naszych znajomych, zachęcając ich do pozbywania się niepotrzebnych im rzeczy.

Inspiracje w tworzeniu

Weny, tak istotnej w procesie twórczym, szukać można w wielu miejscach. Projektanci, z którymi mieliśmy okazję porozmawiać, podzielili się z nami swoimi inspiracjami. “To za każdym razem nowy proces” – komentuje Anka Safian –  “Inspiracją są otaczające mnie kobiety; widzę, co im się podoba, czego potrzebują”. We wszechobecnej fast fashion niekiedy zapomina się o osobie, która będzie nosiła dane ubranie, skupiając bardziej na wyprodukowaniu danej liczby, bez zwracania takiej uwagi na jakość. Dlatego tak istotna jest dbałość o tego “użytkownika”, który najlepiej będzie w stanie określić, co się mu podoba, a co nie. “Jeśli chodzi o inspiracje ja po prostu słucham tego co dzieje się we mnie, dookoła i naprawdę bardzo rzadko śledzę magazyny czy portale” – dodaje Jackob Buczyński – “Chcę mieć świeży umysł i najbardziej tak naprawdę uważam, że moda czy też sztuka może odpowiadać na to, co dzieje się na świecie”. Jego ubrania „opowiadają” pewne historie, a równocześnie „edukują” i „uświadamiają”. “Przy tworzeniu przyświeca mi idea zero waste” – zdradziła nam Bryzka – “Ufam, że moimi działaniami zwrócę uwagę ludzi, aby dbali bardziej o środowisko” – podsumowuje.

Ekologiczne podejście ma coraz większe znaczenie

Jednym z największych problemów dotyczących współczesnego świata mody jest wyrzucanie ubrań do śmietnika. Dlaczego ludzie tak robią? Odpowiedzi może być wiele. Nie wiemy, co zrobić ze starymi ubraniami; do koszy trafiają one z reguły z wygody – uważa Bryzka. Nienoszona, niepotrzebna odzież nie powinna trafiać do tego miejsca. Zamiast tego istnieje wiele bardziej ekologicznych alternatyw.

Dobrze podsumowuje to Anka Safian: “Wolę oddawać je komuś, kto z nich skorzysta, wystawiam je na fb na grupach śmieciarkowych, oddaje znajomym, a jeśli to się nie uda, wtedy czyste i dobre wrzucam do pojemników PCK”. Zdecydowanie jest to dużo lepsze rozwiązanie, które minimalizuje potrzebę produkowania nowej odzieży – ubrania dobrej jakości, ze specjalnie oznaczonych kontenerów trafiają przecież do second handów. A tam naprawdę można znaleźć niezniszczone tekstylia, które z powodzeniem można używać przez lata.

Istnieje wiele sposobów, które mogą zachęcić ludzi do zmian zachowania i wyrabiania zdrowych nawyków. Małymi kroczkami, można wpływać nie tylko na swoje przyzwyczajenia, ale także edukować innych. Takie małe, lokalne zmiany i rosnąca tym sposobem świadomość społeczna przyczynią się także do rosnącego nacisku na organy sprawujące władzę. Tym sposobem, przez drobne działania, można przyczynić się do poważnych zmian – tworzeniu prawa z uwzględnieniem i poszanowaniem ekologii. “To jest według mnie właściwa przyszłość działalności producentów – że każdy powinien być odpowiedzialny za rzecz, którą wypuszcza i produkuje” – podsumowuje Jackob Buczyński. Nacisk społeczny może zdziałać wiele – zarówno w przypadku rządu, jak i właścicieli marek odzieżowych.

Jak można zacząć wprowadzać świadomą modę do swojego życia?

Na świadomą modę składa się wiele czynników. Przede wszystkim “Ludzie powinni zadawać sobie pytanie: czy ja tego potrzebuję naprawdę?” – mówi Jackob. Projektanci poprzez swoje postawy pokazują, że można żyć inaczej. Że wcale nie potrzebujemy tej bluzki z sieciówki – zamiast niej podobną można znaleźć np. w lumpeksach. “Drobnymi krokami zacząć od własnego otoczenia” – mówi Anka Safian. Dzięki rozmowom z rodziną czy znajomymi oraz pokazywaniem na własnym przykładzie jak można żyć, można naprawdę zdziałać wiele. Warto jest także wspierać małe, lokalne firmy, które w transparentny sposób pokazują proces pozyskiwania materiałów oraz przekształcania ich w gotową odzież. “Zróbmy to dla przyszłych pokoleń” – dodaje Bryzka. 

”Bycie eco jest trendy”. I faktycznie, w ostatnich latach trend ten słusznie zyskuje na popularności. Z raportu “Wiedza Polaków o recyklingu odzieży” firmy Wtórpol wynika, że ludzie coraz częściej zwracają uwagę na ekologiczny aspekt swoich codziennych działań. Prawie trzy czwarte badanych (74%) zadeklarowało, że postępowanie ekologiczne jest dla nich ważne lub bardzo ważne. Jako świadomi obywatele naszym obowiązkiem powinna być troska o środowisko. Na przykładzie projektantów, którzy tworzą niepowtarzalne stroje z wykorzystaniem niepotrzebnych już ubrań – może każdy powinien zainteresować się podążaniem ścieżką upcyclingu i wyzwoleniem swojego wewnętrznego artysty?

[1] teraz-srodowisko.pl/slownik-ochrona-srodowiska/definicja/recykling.html

[2] zielonaferajna.pl/recykling-upcycling-downcycling/

[3] pk.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/2019/09/zużyte-ubrania.-raport.pdf